21-10-2017 – Niets verkoopt zo goed als bangmakerij. Zowel in de politiek als in de reclame. Veel filmtrailers beginnen met een dreigend muziekje en de tekst ”Beware of …”.
Een zelfbedacht gevaar opblazen en dan de oplossing verkopen: je product vliegt de winkels uit.
Ook in de wereld van de complementaire geneeskunde is het populair om gevaren te benoemen. Zelfs homeopaten doen dat (“die hoge potenties mag je echt niet zomaar nemen hoor!”) terwijl als gevolg van deze producten nog nooit ergens schade is geclaimd. Maar je wordt kennelijk pas echt serieus genomen als je producten, naast allerlei beloftes, ook allerlei risico’s met zich meebrengen. Welnu, in fytotherapie zit volop risico. Vooral als zwangere of borstvoedende vrouwen zich hiermee inlaten.
Bij een rondleiding door het culinair historisch kookmuseum in Appelscha werd me verteld dat de traditie om beschuit met muisjes (= anijszaad in suiker) te eten na de bevalling, in Nederland is ingevoerd door koningin Juliana. Dit gebeurde tijdens haar vierde zwangerschap (in 1946) en dit had als doel ervoor te zorgen dat de kraamvrouwen goed melk gaven. Dat was na de Hongerwinter namelijk nogal een probleem.
De Nederlandse overheid zegt in 2017 op de site van het Voedingscentrum iets heel anders over kruiden bij borstvoeding [1]. “Als je borstvoeding geeft, dan kun je beter geen venkelthee en anijsthee drinken. Geef dit ook niet aan je baby tegen darmkrampjes. Het helpt niet. Bovendien kunnen kleine baby’s vrij snel meer van bepaalde plantengifstoffen (hier verwijzen ze naar estragol en andere allylalkoxybenzenen, TvA) uit venkel en anijs binnenkrijgen dan goed voor ze is.”
Een klein rekensommetje: als een kraamvrouw met het bezoek mee beschuiten met muisjes eet kan ze best 20 gram anijszaad per dag binnenkrijgen; een borstvoedingsthee in de medicinale dosis wordt volgens de EMA gemaakt van circa 6 tot 10 gram/dag venkel- of anijszaad [2]. Dezelfde orde van grootte. We hebben het dan theoretisch over zo’n 200 mg vluchtige olie per dag (met hierin zo’n 80 a 90% van de bovengenoemde stoffen). In de praktijk is in deze hoeveelheid venkelzaad 1,5-150 mg estragol aanwezig, maar in de venkelthee zit uiteindelijk op zijn hoogst 0,8 mg estragol per liter [3].
De EMA vindt anijszaden niet geschikt voor kinderen onder 12 jaar en venkelzaad niet voor kinderen onder 4 jaar. Omdat “er te weinig over bekend is”. Weg met die muisjes dus?
Anderzijds: wordt er wel genoeg gekeken naar andere componenten in de zaden van venkel of anijs die de eventuele gevaren mogelijk kunnen verzachten [4]?
En dit dan: In de EU mag er tot 50 mg/kg estragol in levensmiddelen zoals zuivel zitten [5]. Denk hierbij aan grasboter en komijnekaas.
Via boter en kaas nog even naar eieren. Deze zomer hadden de media een flinke kluif aan de gevaren van gifeieren. Een paar piraten stopten het chemische insecticide fipronil in een ‘natuurlijk’ (en zelfs voor biologische veehouders toegelaten) stalreinigingsmiddel. Wat is nu het gevaar van fipronil? Niet zo heel groot voor mensen, zo haastten allerlei wetenschappers zich te verklaren. Maar dat fipronil samen met neonicotinoïden voor het uitsterven van bijen zorgt [6], daar was beduidend minder aandacht voor. Toch is dat misschien wel een groter gevaar voor de mensheid dan dat vermaledijde kopje venkelthee.
- Voedingscentrum. Vraag en Antwoord. Via www.voedingscentrum.nl, geraadpleegd 31 augustus 2017.
- EMA 2014; Community herbal monograph on Pimpinella anisum L., fructus en EMA 2007; Community herbal monograph on Foeniculum vulgare Miller subsp vulgare var vulgarum, fructus. Via www.ema.europa.eu, geraadpleegd 31 augustus 2017.
- Van den Berg S, Alhusainy W, Restani P, Rietjens IM. Chemical analysis of estragole in fennel based teas and associated safety assessment using the Margin of Exposure (MOE) approach. Food Chem Toxicol 2014;65:147-54.
- Gori L, Gallo E, Mascherini V, Mugelli A, Vannacci A, Firenzuoli F. Can estragole in fennel seed decoctions really be considered a danger for human health? A fennel safety update. Ev Based CAM 2012;1-10. Doi:10.1155/2012/860542.
- Verordening (EG) Nr. 1334/2008 van het Europees Parlement en de Raad, bijlage3, deel B. Via http://eur-lex.europa.eu, geraadpleegd 31 augustus 2017.
- www.health.belgium.be, geraadpleegd 31 augustus 2017.
Dit artikel is gepubliceerd in Ned Tijds Fytoth jg 30,nr 4, 2017, pag. 24. Zie www.fyto.nl